KEMBANG PAESAN

Cerkak  Yanti S Sastro Prayitno

 Esuk iku srengenge wis sumunar gawe segering swasana. Kekembangan ing latar uga katon endah ngresepake. Malah suwaraning manuk-manuk kang lagi ngoceh ing pang-pang wit pelem ngarep omah nambahi asrining esuk kang sepi.

Emane ora mangkono kanggone Sekar. Esuk iku praupane katon rengu, sedhela-sedhela katon ambegan landhung, nandhakake lagi ana perkara kang dadi pikiran. Alon tangane nyaut hape ing meja, mbukak kanthi ora sranta, sedhela mencureng, nggresah maneh, banjur alon diglethakake meja.

“Bu, aku mengko sore budhal menyang Yogya ya,” ujug-ujug swarane Yudha anake mbarep jumedhul saka kamar.

“Iya, le,” saurane ampang.

“Ibu wis kagungan sangune?” pitakone Yudha maneh.

Sekar amem sedhela, banjur mesem.

“Aja kuwatir, le,” wangsulane ngyakinake anake.

“Ning anu lho, Bu. Sangune dhobel, Rasti ya nitip aku,” kandhane Yudha alon.

Sekar manthuk karo tetep ninggalake esem, sakdurunge jumangkah nyandhak pit montor sing dijagang ing emperan omah lan pamit arep metu sedhela. Sing dituju toko souvenir lan barang-barang rajutan Mitra, duweke Laras, kancane SMA. Sakdurunge mudhun saka motor, Laras wis petrek-petrek mbagekake saka njeron toko.

“Mangga mitraku, Ibu guru sing ayu, kadingaren kok longgar men esuk-esuk tindak mrene....,” pambagene kaya grontol wutah.

Sekar mung mesem, banjur nguncluk mlebu tokone.

“Eh, ana apa, Sekar? Kok rumangsaku esemmu lagi umpetan...,” Laras isih nyoba gegojegan.

“Titipanku wis ana sing payu durung, Ras?” pitakone njujug marang ancas sakawit.

“Alhamdulillah, aku nganti lali Sekar, durung WA awakmu, menawa tas loro sing wingi kae kabeh dikersakke Bu Shinta. Jare malah nek isa, kepengin pesen kanthi modhel sing padha nanging rupane beda, iki dhuwite...,”kandhane karo menyat menyang papan kasir.

Sekar lungguh srog ing kursi ngarep etalase, tangane nutup praupan, ngucapake rasa syukur mawali-wali, uga nyingidake mripate kang wiwit mbrambangi. Laras ngetokake sawetara lembar dhuwit uga nota kwitansi, urek-urek sedhela banjur diulungake Sekar.

“Ora, jan-jane ana apa to, Sekar? Kok rumangsaku lagi semrawut ngono. Apa kowe lagi ana karepotan? Aku mitramu wiwit biyen to Sekar, sapa ngerti aku bisa melu ngudhari ruwetmu,” kandhane Laras karo lungguh ing sisihe.

Sawise nampani dhuwit, ngetung nyocokake karo kang tinulis ing kwitansi, nglebokake dompet, banjur nyawang Laras, mitra rakete.

“Saumpama aku bisa luwih cepet ngrajut ya, Ras...,”kandhane tumlawung.

“Kepriye to....ditakoni ana apa, kok malah perkara ngrajut...,”grenenge Laras.

“Apa perkara Mas Wibi meneh?” sakwise amem sawetara Laras ngambali pitakon.

“Ora Ras, iki mung perkara klasik, lagi bingung golek dhuwit, tanggal tua, Yudha bali, kudu nyangoni, uga kanggo Rasti,” Sekar unjal ambegan.

“Walah...mbok mau WA aku dhisik, aku isih ana nek ora akeh, durung wayahe kulakan kok,” kandhane Laras.

“Ora Ras, kowe wis kerep banget ngrewangi aku. Aku isin banget Ras, sekolahku luwih dhuwur tinimbang awakmu, nanging awakmu luwih pinter nyekel ekonomi lan luwih sembada. Balik awakku, wis taknggo njungkir walik paribasane, tetep durung cukup, tetep kedhungsangan,” wangsulane Sekar mbuwang panyawang menyang dalan gedhe ngarepan. Sekar ora kepengin pamer tangis ing ngarepe mitrane iki.

Sakwise ngobrol ngalor-ngidul sakcukupe, Sekar pamitan kanthi ati lega. Senadyan ora akeh, mengko sore bisa nyangoni Yudha karo titipane Rasti. Anake loro pancen nedheng-nedhenge kemragat, sing mbarep Yudha wis semester wolu, lagi nedheng-nedhenge nggarap skripsi, dene Rasti lagi semester loro. Senadyan abot, Sekar tansah mesem saben kelingan anak-anake, rumangsa uripe banget piguna senadyan abote dikaya ngapa.

Isih gawang-gawang wektu-wektu kang wis adoh lumaku. Senadyan wong tuwane mung pegawe negri cilik, nanging cita-citane Sekar pengin kuliah ora kena dipambengi. Kamangka ing desane wektu semana, aja meneh kok kuliah, selagine sing tamat SMA wae bisa dietung. Bapake Sekar priyayi prasaja, nanging wawasane jembar, mula tansah nyengkuyung kekarepane anak siji-sijine, senadyan kuliah kanggone uga dudu barang murah. Ndilalah Sekar pinaringan gampang, bisa ketampa ing pawiyatan luhur negri ing Yogya, njupuk jurusan Kependidikan Kimia, kaya sing dicita-cita wiwit cilik.

Jaman kuliah dilakoni kanthi lancar, dhasare Sekar kalebu pinter, ora neka-neka, mula ya lumaku kanthi rancak. Yen ta bisa dianggep alangan iku sepisan pindho telat dhuwite, kanggo mbayar kos utawa SPP, ya maklum, bapake mung pegawe negri cilik tanpa sawah ing padesan. Babagan dhuwit senadyan sarwa kurang ora patiya dadi sesanggan. Lelakon kang banget nabet lan nyebabake Sekar kudu mupus angen-angene iku mbokmenawa malah ujian liwat ibune. Ibune sekar wiwit lara-laranen, rikala Sekar mancik tahun katelu kuliahe. Kepriyea wae tetep dadi kether, bolak-balik Yogya tekan desane mbutuhake wektu ora kurang saka patang jam. Senadyan mangkono Sekar tetep bisa nutugake kuliahe nganti rampung.

Saumpama diibaratake bakal nindakake lelaku kang adoh, Sekar wis nyekel kuncine, kanthi gelar sarjana pendhidhikan, ibarat gapura wis medhang ing ngarepe. Ewasemono, manungsa kalamangsa kurang prayitna. Mesthi wae tumrap Sekar, pepinginan utamane nyambutgawe, dadi guru kaya gegayuhane. Direwangi kuliah ing kutha liya, lara lapa kurang beya, mesthi owel lamun ta mung kudu nyimpen ijazah.

Nanging ngelingi bektine anak tumrap wong tuwa, rikala keng Ibu mundhut supaya Sekar nampa lamarane Wibi, kang wektu iku senadyan kuliahe durung rampung nanging wis katon cekel gawe minangka pemborong ing sawijining PT, Sekar ora bisa suwala. Ibune kang wis gerah-gerahen pepinginane mung siji, isih bisa nyawang putu-putune kang digadhang lair saka guwa garbane Sekar, anak wadon ontang-anting keturunane.

“Saka ngendi to, Bu?” takone Wibi, rikala bubar njagang pit montore. Angen-angene buyar.

“Saka nggone Laras, niliki dagangan,”saurane ampang bablas mlebu kamar.

Rasa karanta kang tan bisa kinira. Lelakon kaya mangkene iki wis welasan tahun disandhang dening Sekar. Dheweke sing kudu nubyak-nubyak golek tambel butuh, embuh utangan embuh srabutan liyane, sing penting anak-anake bisa nerusake sekolahe. Setahun sawise nikah karo Wibi, pancen bener kekudangane wong tua, Sekar nglairake Yudha, banjur telung tahun candhake nyusul Rasti. Apamaneh senadyan rada rendhet pungkasane Sekar uga kaangkat dadi guru SMA ing kutha liya kang mbutuhake telu nganti patang jam saka desane.

Wibi pranyata luput saka pangirane wongtuwane Sekar. Wiraswasta mono mbutuhake niat, tekad lan usaha kang ulet, kuat lan tanggon. Rikala akeh alangan, akeh pepalang, Wibi kerep mopo. Semono uga kuliahe akhire mangkrak ora rampung amarga pikirane benceng cuweng, antarane gaweyan lan sekolah. Sekar saktemene ora mung meneng wae, senadyan minangka guru anyar gajine durung sepiroa, malah dadi cagaking keluarga, amarga asile mesthi saben wulan.

Adhakane manungsa menawa nduweni kekurangan ora kok ngrumangsani, nanging malah sesongaran kanggo nutupi. Wibi rikala PT papan panggonane melu mborong bahan bangunan kukut, nyoba gawe usaha werna-werna. Emane wis ora ana modhal. Sekar sing gajine wis dijagakake kanggo kebutuhan keluwarga, kudu ngeklasake dipotong, nyetori utang kang kepeksa diajokke ing bank utawa koperasi kanggo modhal usahane Wibi.

Ora pisan pindho Wibi miwiti usaha, saka ngingu lele ing ndesa, netesake bebek, dhistributor madu, batik nganti mbukak papan les komputer lan bimbingan belajar tau dilakoni. Nanging sing jenenge usaha pancen mbutuhake tekad kang kudu kuwat, tahan banting lan tetep mugen. Lan Wibi ora nduweni kabeh wateg kuwi, kabeh usahane ora ana sing kasil, utange Sekar saya ndrindhil, kamangka anak-anak tansaya gedhe, tansaya kemragat. Wibi yen didhesek mung metu emosine, rumah tangga dadine mung kaya ajang pabaratan. Untunge Sekar iku ora seneng muni-muni, ora seneng ngundhamana, kabeh diendhem ing dhadha.

“Sekar, kowe isih nampa jaitan ora?”sawijining sore Laras mitra rakete rikala SMA sanja ing omahe.

“Ya mung kala-kala, Ras. Yen wektune longgar, sing ndandakke ora kesusu. Aku ora bisa ngedum wektu mulang karo nampa jaitan. Remek rasane neng awak,” wangsulane.

“Gajeke biyen jaman sekolah kowe ki pinter nyongket, ya?” takone Laras slenco.

“Iya, ning apa hubungane karo jait menjait to, Ras,” Sekar rada njengkerutake bathuke.

“Coba iki deloken....!” kandhane Laras karo ngulungake tas rajut werna coklat.

“Apik, sapa sing gawe? Awakmu?” takone Sekar gumun.

“Aku? Hehehe...kowe ngece, aku wiwit biyen ora tlaten nggon thrithikan ngene iki. Aku tuku neng pameran wingi, njur eling awakmu. Kayane biyen kowe paling tlaten lan rapi angger ana prakarya. Yok usaha gawe kaya ngene,” kandhane Laras makantar.

Iku lelakon patang tahunan kepungkur. Laras sakdurunge pancen wis duwe kios alat-alat jait warisane wong tuwane, senadyan dheweke dhewe ora bisa njait. Mula kanthi anane trend ibu-ibu sing lagi seneng karo barang songketan utawa rajutan, lelorone bebarengan mbukak usaha. Laras sing kulakan bahan-bahane, kayata benang-benang nylon kanggo tas, benang poliester kanggo sepatu utawa dhompet nganti tekan benang katun utawa benang-benang impor kanggo klambi lan sepatu bayi, uga rompi lan kardigan. Komplit sak ubarampe liyane. Sekar sing gawe rajutane. Maneka warna modhel disinau saka internet, grup-grup ing facebook, uga vidheo-vidheo rajut manca saka Youtube. Asile tokone Laras sing masarake.

Sepisanan uga seret, amarga kerajinan tangan utawa handycraft pancen larang, kudu diregani uga kridhane sing gawe. Nanging suwe-suwe akeh pelanggane kalebu ibu-ibu pejabat dhaerah kono. Sing ngrajut ora winates mung Sekar, amarga Sekar uga nularake kapinterane marang tangga kiwa tengene liwat PKK, malah ing sekolahane uga duwe ekstra kurikuler ngrajut kang dadi tanggungjawabe.

Emane panguripan pancen ora ana sing sampurna. Minangka guru, apamaneh wanita kudune uripe Sekar mulya. Nanging gandheng Wibi bojone senengane mung ngeceh-ceh dhuwit kanggo modhal sing ora ditlateni dadi malah babar pisan ora ana tanjane. Direwangi nampa jaitan nganti lembur-lembur paribasane, tetep durung cukup, amarga potongan gajine saya akeh, kanggo mbayar utang-utang modhale Wibi. Banjur ditekadi ngrembakakake bisnis ngrajut karo Laras mitrane, asile sempulur bisa kanggo wragat anak-anake, senadyan kala-kala kudu tetep nggadhekake SK PNS-e kanggo mbayar SPP.

Banjur apa sing ditindakake Wibi sakwise usaha sing dilakoni makaping-kaping gagal. Pilih nganggur ing omah, maca-maca iklan ing koran saben dina, ngomong gawe rancangan usaha sing asile jare katon cetha, Nanging Sekar wis jinja, ora bakal nggolekake utangan maneh kang pranyata nyebabake uripe ketula-tula, kedhungsangan dadi tulang punggunge kulawarga.

“Pak, aku wis ora kuwat yen kudu kaya ngene. Wis to, uwisa anggonmu ngimpi,” kandhane alon ngempet rasa.

“Karepmu? Aku ora sida usaha iki? Tenan lho Bu, percayaa aku, usaha iki ora bakal gagal. Aku butuh seket yuta wae, nek ora isa koperasi ya coba neng bank, sertipikat omah rak ya isih ana. Mengko separo taknggo mbukak usaha, separo disimpen kanggo jagan setoran sakdurunge usaha iki metu asile. Tenan, iki prospeke apik,”kandhane Wibi makantar-kantar.

Sekar gedhek alon. Kelingan kabeh usaha kang wis tau dicoba Wibi, kelingan menawa saben usaha pungkasane dheweke sing kudu nandangi, kamangka saben dina kudu mulang minangka guru. Kelingan sidane babarpisan Wibi ora tau nyetori kabeh utange, sidane tetep gajine sing dinggo anggel. Kelingan sidane tetep dheweke sing kudu ngingoni lan ngragati anak-anake.

“Goleka gaweyan wae. Gunakna sekolahmu, kepinteranmu. Aku wis ora bisa golek utangan, wis ora ana gaji sing dipotong,” kandhane tandhes.

“Ohh, dadi saksuwene iki kowe ora eklas ya gajimu dinggo ngragati keluarga, apa ora eman ganjaran sing kudune kok tampa, ilang marga rasa kurang eklasmu,”  kandhane Wibi wiwit muntab.

“Ora sah mbiji ganjaranku, Mas. Kabeh ing ngarsane Gusti. Ben Gusti kang mbiji eklas lan orane atiku. Nanging aku minangka bojo wajib ngelikake, Mas. Kabeh wragat kanggo uripe keluarga iki dudu tanggunganku, nanging tanggungjawabmu. Mbokya paribasan gajiku ki milyaran, kewajibanmu ora gugur, senadyan aku eklas. Apamaneh kahananku wis sarwa kurang kaya ngene. Goleka gaweyan, dudu akeh utawa sithike bayarmu, nanging usahamu. Aja mung ngimpi terus gawe rancangan....,” dleweran banyu bening wiwit nelesi pipi.

“Ohh...dadi pancen kowe wis ora trima ya duwe bojo kaya aku. Isaku pancen mung kaya ngene. Nek kowe wis ora isa, yen kowe ketemu wong lanang sing isa nampa kowe karo anak-anakmu, takculke...,”alon nanging teges ukara kang metu saka Wibi.

Kaya thathit kang kumelap ing mangsa ketiga kanggone Sekar. Luh bening kang kober ndlewer dadi tangis ngguguk. Dudu, Sekar dudu wanita gembeng, nanging ukarane Wibi mujudake godham kang ngruntuhake jejering wanita, jejering bojo. Iku tegese Wibi ora bakal  nasibe Sekar lan anak-anake, Sekar kudu cancut madeg minangka adege keluarga.

Wiwit kuwi wis ora ana maneh rasa tresna kang bisa ngrembaka. Omah-omah mung sakderma ngentekake wektu kang terus lumaku. Pisan pindho tuwuh ing pikirane kanggo mungkasi talining bale somah, nanging saben-saben nyawang Yudha lan Rasti, atine tidha-tidha. Wusana anane mung sandiwara, ayem tentrem kang kasat mata, nanging saktenane garing aking tan ana rasa. Kadya kembang-kembang paesan kang manca warna. Sedhep endah edi sinawang nanging babar pisan tan ngganda wangi. Nganti kapan? Mung Gusti kang maha pirsa.

Semarang, 2021 

  

Sriyanti S Sastroprayitno, lahir ing Sragen, 5 Februari 1969. Alumnus Kimia FMIPA UGM iki sabendinane mulang ing Departemen Kimia Fakultas Sains lan Matematika UNDIP Semarang. Katresnane marang basa lan sastra Jawa sakliyane memaca uga diwujudake tulisan. Nate menang ing lomba esai ngenani  Crita Sambung ing kalawarti Panjebar Semangat: Cintrong Traju Papat (2006), lan juara II nulis Geguritan Bebrayan yayasan Podhang (2020). Buku gurit tunggal: Mecaki Wektu (2021) mlebu nomine buku gurit penghargaan Prasidatama Balai Bahasa Jawa Tengah (2021). Siji-loro Cerkak, esay lan gurite nate kapacak ing Panjebar Semangat, Jayabaya, Djaka Lodang  lan Jagat Djawa Solopos. Buku kumpulan gurit bebarengan kang nate ditulis Wanodya (2017), Wanodya (2018), Wanodya (2019), Sakwijining Wektu Mengko (2019), 25 penulis Terpilih Sayembara nulis geguritan Omah (2020) lan Japa Lampah (2021).Bisa disapa liwat FB: Yanti S Sastroprayitno, Ig: Yantiprayitno, Youtube: Sri Yanti lan email: syantichem87@gmail.com. No. WA: 082134925147.